05.11.2007, Düşünce Tarlası
Orta Asyadaki devlet yapımız boylar konfederasyonu
şeklindeydi. Boylar kollara ayrılıyor, o kollar başka kollara ayrılıyor,
nihayet avul (oba) seviyesine kadar bölünüyor; aynı zamanda boylar birleşerek
budunu teşkil ediyorlardı. Muhtelif çap ve ebatta çetelerden meydana gelen
sökülür-takılır modüler bir yapı gibi düşünebiliriz bu yapıyı. Hareketli göçebe
hayat tarzı için avantajları olan pratik bir sistem olmasının yanında, istikrar
bakımından dezavantaj teşkil ediyordu. Kimi zaman sekiz kişilik bir çete, inat
edip bütün Asya'yı peşlerine takıncaya kadar uğraşıyor, cihan devleti kuruyor;
kimi zaman da boylar, oymaklar, avullar birbirine düşüyor, baskın basanın
oluyor, kıyım ve göçlerin arkası kesilmiyordu. İstikrar ancak liderin karizması
ve ömrüne bağlı oluyor ve yapı sürekli yapılıp bozuluyordu.
Selçuklularla birlikte bu sistem değişmeye başladı,
Selçuklu iskan politikası boyları parçalayıp dağıtmak şeklindeydi. Bugün boy
isimlerini taşıyan köyleri Anadolu'nun her tarafında dağınık olarak görüyoruz.
Haliyle zamanla boy ve aşiret şuuru zayıfladı veya tamamen kayboldu. Avşarların
boy şuurunu nisbeten de olsa hâlâ sürdürmelerinin sebebi daha geç bir dönemde
sahaya girmeleri ve Selçuklu iskan politikasından kısmen kurtulmuş olmalarından
kaynaklanıyor diye biliyorum. Osmanlı dönemine "sorun" olarak
devredilmeleri de buna bağlı olsa gerek. Boyların nüfusları ve kuvvetlerinin
farklı olması da hadiselerde rol oynamış olabilir, Avşarların bir kısmının İran'da
devlet kurduğunu hatırlamak gerek.
Tarihi meselelerin, bugün için ibret teşkil eden
noktası, çete zihniyetiyle istikrar arasındaki tezatı işaret etmesi. Beyin
kabuğumuz, düşünme melekelerimiz devre dışı kaldığı anlarda genlerimize işlemiş
bir refleksmiş gibi çeteci tavrıyla davranmaya başlıyoruz. Bu Kuvay-ı Milliye
şartlarında faydalı olsa da, barış dönemleri için zararlı. Dikkat edilirse, hâlâ
yüce dövletimizin, dilber demirkırasimizin anlı şanlı kurumlarını, kurumdan
ziyade çete mantığıyla çalıştırdığımız görülebilir. Tafsilata hacet yok...
Kimlik kavgalarının da kısmen bu konuyla ilgisi
var, çete zihniyetinin, aşiret kültürünün yaşadığı kısımları istikrarı temsil
eden/ ediyor olması gereken bütüne entegre etmek daha zor oluyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder